Samenvatting

De overheid heeft veel verschillende taken. Deze taken worden bij wet toegekend aan een bestuursorgaan. Een deel van deze wettelijke taken wordt geautomatiseerd uitgevoerd met algoritmen. Denk aan het opleggen van boetes voor te hard rijden, het terugvorderen van toeslagen of het verlenen van AOW of kinderbijslag. Net als bij een meer zichtbare uitvoering van taken zoals het ophogen van dijken, is het belangrijk om te weten hoe deze processen verlopen en welke keuzen daarbij gemaakt zijn. Want ook de geautomatiseerde uitvoering van wetten is publiek handelen en moet legitiem zijn.

In opdracht van het ministerie van BZK hebben experts nu De LegitiMaat ontwikkeld. Dit is een visitatie-instrument om de geautomatiseerde uitvoering van wetten door de overheid op een gestandaardiseerde manier inzichtelijk te maken en te (laten) beoordelen. De De LegitiMaat gaat uit van drie perspectieven: juridisch, ontwikkel en accountperspectief.

Het gaat dus om algoritmen, maar ook om de context waarbinnen die worden gebruikt. Bij algoritmen wordt vaak gedacht aan Machine Learning (ML). De LegitiMaat ziet vooral op kennisgebaseerde algoritmen waarmee de wet wordt uitgevoerd en burgers een individueel besluit (in de zin van de Algemene wet bestuursrecht) ontvangen.

Het bereik van De LegitiMaat

De LegitiMaat gaat het om het gehele proces van wet tot aan individueel besluit en daarna, reactie van de ontvangers (telefoontjes, klachten, bezwaren) en de keteneffecten. Het is maatschappelijk zeer relevant dat dit proces beter inzichtelijk wordt. Daarmee verhogen we de transparantie. Met de LegitiMaat kan beoordeeld worden of de wetten, de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en het verbod van discriminatie zijn nageleefd.

Onderdelen van de LegitiMaat

De LegitiMaat bevat een analyse van de gebruikelijke stappen die worden gezet bij overheidsorganisaties. Dit is de procesplaat.

Aan de hand van de procesplaat is er een Documentenlijst gemaakt. Dit zijn de documenten die nodig zijn voor het onderzoek.

Dan zijn vragenlijsten aan de hand van de procesplaat. Deze kunnen door de overheidsorganisatie zelf worden beantwoord.

Op basis van de verkregen informatie en antwoorden kan een visitatieteam aan de slag.

Met De LegitiMaat hebben we de praktijk, de technologie en het recht een stap dichter bij elkaar gebracht.

De laatst gepubliceerde versie is hier te vinden. Voor de werkversie verwijzen we naar de GitHub Page van MinBZK.

Meer weten?

Wij werkten zelf ook zo open mogelijk. Hoe de De LegitiMaat tot stand is gekomen vind je in deze slides. Documenten en literatuur staan op Pleio

Voor Engelstalige informatie over The LegitiMate, kijk hier: A cool experiment in NL: The LegitiMate. Working method to judge the use of algorithms in ADM from 3 perspectives. – Automated administrative decisions and the lawcd docs